មក៍ ស្ដាប់ការសន្ទនាព្រះធម៌រវាងអ្នកប្រាជ្ញខ្មែរគឺលោកគ្រូអគ្គបណ្ឌិត ប៊ុត សាវង្សជាមួយនឹងអ្នកប្រាជ្ញថៃគឺអ្នកម៉ែសុចិន្ត ទាំងអស់គ្នាណា៎
ខ្ញុំសូមប្រែការសន្ទនានេះមកជាខេមរភាសា (ភាសាខ្មែរ) ប្រគេននិងចែកជូន ព្រះថេរានុត្ថេរគ្រប់ព្រះអង្គនិងពុទ្ធបរិសទ័គ្រប់រូប គ្រាន់បានអាន បានដឹងពីការសន្ទនារវាងអ្នកប្រាជ្ញខ្មែរនឹងអ្នកប្រាជ្ញថៃ ហើយខ្ញុំក៏សូមអភ័យទោសទុកជាមុន បើការប្រែរបស់ខ្ញុំមិនបានល្អឬមានការខុសឆ្គងត្រង់កន្លែងណាមួយ ព្រោះពាក្យបច្ចេកទេសនៃភាសាធម៌លំបាកណាស់ ដោយច្រើនជាភាសាបាលី ដូច្នេះ ទាមទារឱ្យអ្នកប្រែត្រូវចេះត្រូវយល់ឱ្យបានច្រើន ទើបការប្រែបានត្រឹមត្រូវល្អ ។
អត្ថបទព្រមទាំងសំឡេងសន្ទនា គឺមាន ៥ អត្ថបទឬ ៥ ខ្សែអាត់ ការសន្ទនាដោយច្រើនផ្ដោតទៅលើបរមត្ថធម៌ដែលជាធម៌ដ៏មានជម្រៅ (អ្នកដែលបានសិក្សាក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនានេះបានតិចតួចស្ដាប់មិនសូវយល់ទេ) ។
ខាងក្រោមនេះគឺជាការសន្ទនាព្រះធម៌រវាងលោកគ្រូអគ្គបណ្ឌិតនឹងអ្នកម៉ែសុចិន្ត ខ្ញុំនឹងបង្ហោះបន្តបន្ទាប់តាមលំដាប់ភាគ ។
#សន្ទនាធម៌ជាមួយប្រជាជនកម្ពុជា ភាគទី១/៥
ប៊ុត សាវង្សៈ ក្នុងការចម្រើនវិបស្សនាកម្មដ្ឋាននិងសមថកម្មដ្ឋាន ទាំង២នេះ តើធម៌ណាមួយដែលដល់ព្រះនិព្វានបានលឿនជាង ?
ម៉ែសុចិន្តៈ សមថភាវនាគឺការអប់រំចិត្តឱ្យស្ងប់ចាកអកុសលឱ្យក្រៃលែងឡើង ផលក៏គឺអាចឱ្យទៅកើតជាព្រហ្មបុគ្គលបាន តែបើមិនអប់រំចម្រើនបញ្ញាដើម្បីដឹងច្បាស់លក្ខណៈនៃសភាវធម៌ក្នុងខណៈនេះ តាមសេចក្ដីពិតទេ ក៏មិនមានផ្លូវនឹងដល់ព្រះនិព្វានបានឡើយ សភាវៈធម៌កំពុងប្រាកដពិតៗ មិនទាំងដឹងផង តើនឹងទៅព្រះនិព្វានបានយ៉ាងដូចម្ដេចទៅ ?
ប៊ុត សាវង្ស: សូមឱ្យអ្នកម៉ែជួយពន្យល់សេចក្ដីត្រង់ពាក្យថា កាមរាគៈជាមួយនឹងកាមុប្បាទាន តើផ្សេងគ្នាយ៉ាងណា ?
ម៉ែសុចិន្តៈ ផ្សេងគ្នាត្រង់ឧបាទានជាការប្រកាន់ស្អិតក្នុងកាមនុ៎ះឯង
ប៊ុត សាវង្សៈ ហើយចុះកាមរាគៈយ៉ាងម៉េចវិញ ?
ម៉ែសុចិន្តៈ សេចក្ដីត្រេកអរ ពេញចិត្តក្នុង រូប សំឡេង ក្លិន រស ផោដ្ឋព្វ ហ្នឹងហៅថា កាមរាគៈ
ប៊ុត សាវង្សៈ ជាឧបាទានផងមែនទេ ?
ម៉ែសុចិន្តៈ ខណៈណាដែលមានសេចក្ដីប្រកាន់មាំ ខណៈនោះក៏ជាឧបាទាន
ប៊ុត សាវង្សៈ សួរក្នុងវិភវតណ្ហា ដែលប្រែថា តណ្ហាដែលប្រាសចាកភព ហេតុអ្វីបានចាត់ថាជាតណ្ហាដែរ ?
ម៉ែសុចិន្ត: សេចក្ដីក្នុងព្រះត្រៃបិដកសម្ដែងថា វិភវតណ្ហា បានដល់ សេចក្ដីត្រេកអរក្នុងការឃើញខុសថា សូន្យ
ប៊ុត សាវង្សៈ តើក្នុងខណៈដែលមានវិបស្សនា វិបស្សនាដែលជាលោកិយៈអាចធ្វើឱ្យមានវិបាកប្រព្រឹត្តទៅក្នុងភពបានឬទេ?
ម៉ែសុចិន្តៈ បើដរាបណាដែលមិនមែនជាលោកុត្តរភូមិទេ កុសលនោះៗក៏នឹងជាបច្ច័យឱ្យកើតភពបាន
ប៊ុត សាវង្សៈ សូមសួរដល់ធម៌ជាន់ខ្ពស់ គឺព្រះនិព្វាន មាននៅក្នុងគម្ពីរអង្គុត្តរនិកាយ មានព្រះពុទ្ធវចនសម្ដែងអំពីព្រះនិព្វានថាជាអាយតនៈ តែអាយតនៈនោះ មិនមែនអាកាសានញ្ចាយតនៈ ជាដើម មិនមែនជាទីទៅ មិនមែនជាទីមក៍ សួរថា អាយតនៈនោះ ជាអាយតនៈអ្វី ? មានអ្នកខ្លះនិយាយថា ធម្មាយតនៈជាព្រះនិព្វាន តើត្រឹមត្រូវឬទេ ?
ម៉ែសុចិន្តៈ សភាវធម៌គ្រប់យ៉ាងជាធម្មៈ ព្រោះដូច្នោះ ស្រេចហើយតែថា សភាវធម៌នោះនឹងចាត់ជាប្រភេទណា សម្រាប់ព្រះនិព្វានជារបស់ដែលមានពិត មិនអាចនឹងដឹងបានតាមផ្លូវភ្នែក ផ្លូវត្រចៀក ផ្លូវច្រមុះ ផ្លូវអណ្ដាត ផ្លូវកាយ ព្រោះដូច្នោះ ជាសភាវធម៌ដែលអាចដឹងបានតាមផ្លូវចិត្តប៉ុណ្ណោះ ទើបចាត់ជាធម្មាយតនៈ
ប៊ុត សាវង្សៈ មានសំណួរមួយទៀតថា លោភៈ ទោសៈ មោហៈ ធម៌ទាំង ៣ នេះ តើធម៌ណាមួយងាយលះជាង ?
ម៉ែសុចិន្តៈ បើសួរទាំង ៣ យ៉ាង សម្រាប់ព្រះអនាគាមិបុគ្គល អាចលះទោសៈបាន សម្រាប់លោភៈជាមួយនឹងមោហៈ ទាល់តែជាព្រះអហន្តទើបលះបានទាំងអស់
ប៊ុត សាវង្សៈ មានកន្លែងសម្នាក់បដិបត្តិធម៌ខ្លះ គេនិយាយថា អង្គុយជារូប ដឹងថាអង្គុយជានាម តើយ៉ាងម៉េចវិញ ?
ម៉ែសុចិន្តៈ បើប្រាប់ថា អង្គុយជារូប ហើយចុះរូបនោះជាយ៉ាងណា ?
ប៊ុត សាវង្សៈ មិនមានពាក្យតប
ម៉ែសុចិន្តៈ ត្រូវឱ្យបានជ្រាបជាមុនថា រូបគឺអ្វី ? រូបជាយ៉ាងណា ? រូបមានពិតឬទេ ? របស់ដែលមានពិតនិងមិនអាចដឹងអ្វីបាន មិនថានឹងមើលឃើញឬមើលមិនឃើញ ជារូបធម៌ទាំងអស់ ព្រោះហេតុថា មិនអាចដឹងអ្វីបានឡើយ ត្រូវដឹងយ៉ាងនេះ មុននឹងនិយាយថា អង្គុយជារូប ក៏ត្រូវដឹងថា រូបជាយ៉ាងណា ? នឹងបានដឹងថា អ្វីជារូបខ្លះ ថ្ងៃនេះធ្វើការងារផ្ទះ ខណៈនេះមានរូបទេ ?
ប៊ុត សាវង្សៈ បាទ មាន
ម៉ែសុចិន្តៈ អ្វីណាខ្លះដែលជារូប ត្រូវដឹងជាមុនសិន
ប៊ុត សាវង្សៈ រូបដែលកំពុងឃើញ និងនៅក្នុងកាយមានការតឹង ញ័រ នេះជារូប
សុចិន្តៈ សំឡេងជារូបឬទេ ?
ប៊ុត សាវង្សៈ បាទ សំឡេងជារូប (សទ្ទរូប)
ម៉ែសុចិន្តៈ គប្បីយល់ឱ្យបានត្រឹមត្រូវថា របស់ដែលមានលក្ខណៈពិតៗដែលប្រាកដ តែមិនអាចដឹងអ្វីបានឡើយ ជារូប បើមិនមានភ្នែកនឹងឃើញរូបទេ ?
ប៊ុត សាវង្សៈ បាទ មិនឃើញទេ
ម៉ែសុចិន្តៈ បើមិនមានត្រចៀក ឮសទ្ទរូបទេ? មិនមែនសំឡេងរបស់រូបទេ តែសំឡេងនោះឯងជារូប (សទ្ទរូប) រូបដែលភ្នែកឃើញជាមួយនឹងរូបដែលត្រចៀកបានឮ តើដូចគ្នាទេ ?
ប៊ុត សាវង្សៈ បាទ មិនដូចគ្នាទេ
ម៉ែសុចិន្តៈ មិនដូចគ្នា ត្រូវមានសេចក្ដីយល់ចូលចិត្តថា រូបមានច្រើនយ៉ាង ម៉្យាងៗក៏ប្រាកដបានតែមួយទ្វារប៉ុណ្ណោះ
ប៊ុត សាវង្សៈ តើតត្រមជ្ឈត្តតាជាមួយនឹងឧបេក្ខា ទាំង ២ នេះ ផ្សេងគ្នាយ៉ាងណា ? ហើយទាក់ទងនឹងការចម្រើនសតិប្បដ្ឋានដែរឬទេ ?
ម៉ែសុចិន្តៈ តត្រមជ្ឈត្តតា ជាចេតសិកផ្នែកខាងល្អ គឺជាសោភណចេតសិក លក្ខណៈរបស់តត្រមជ្ឈត្តតាគឺសភាពដែលជាកណ្ដាល មិនប្រព្រឹត្តទៅ ក្នុងផ្នែកកុសលណាមួយឡើយ ខណៈដែលកើតព្រមជាមួយសភាវធម៌ដែលជាសោភណៈធម៌ដទៃៗ លក្ខណៈរបស់តត្រមជ្ឈត្តតា ក៏ធ្វើឱ្យជាកុសលក្នុងខណៈនោះ ។
តាមធម្មតា ចិត្តរមែងធ្លាក់ចុះក្នុងលោភៈខ្លះ ទោសៈខ្លះ ញាប់ញ័រទៅក្នុងវត្ថុដែលប្រាកដតាមផ្លូវភ្នែក ត្រចៀក ច្រមុះ អណ្ដាត កាយ ចិត្ត មិនជាកុសល ព្រោះដូច្នោះ ពេលដែលធម៌ផ្នែកល្អកើតឡើង ក៏មានតត្រមជ្ឈត្តតាចេតសិកកើតរួមផងដែរ ខណៈនោះក៏ជាសភាវដែលមិនញាប់ញ័រ ជាកណ្ដាល ទើបជាកុសលបាន ។
សេចក្ដីមិនញាប់ញ័រ ភាពជាកណ្ដាលនៃតត្រមជ្ឈត្តតាក៏មានលក្ខណៈដែលជាឧបេក្ខា គឺដូចជាមួយនឹងការដែលព្រងើយ
ព្រោះដូច្នោះ ពាក្យថា " ឧបេក្ខា " ទូលំទូលាយ សំដៅដល់ភាពដឹងដែលមិនសុខ មិនទុក្ខ ក៏បាន ខណៈនោះក៏ជាវេទនាចេតសិក តែមួយថ្ងៃៗ ឃើញតែជាសត្វ បុគ្គលដែលជាទុក្ខ ជាសុខច្រើន ព្រោះដូច្នោះ បើជាតត្រមជ្ឈត្តតា គឺថា ព្រងើយដោយការយល់ក្នុងរឿងកម្មរបស់សត្វរៀងៗខ្លួននោះ ។
ព្រោះដូច្នោះ វេលាដែលដឹងថា កណ្ដាលៗ ឬ ព្រងើយ មិនញាប់ញ័រ ជាវេទនាចេតសិកក៏បាន ជាតត្រមជ្ឈត្តតាចេតសិកក៏បាន ជាបញ្ញាចេតសិកក៏បាន ក្នុងការអប់រំចម្រើនវិបស្សនា ត្រូវតែជាសង្ខារុប្បេក្ខាញាណ ។
ព្រោះដូច្នោះ ក៏គប្បីជ្រាបថា សភាវធម៌កើតរួមគ្នា ហើយមានច្រើនលំដាប់ ព្រោះដូច្នោះ វេលាដែលសភាវធម៌ណាមានតួនាទីយ៉ាងណា ក្នុងលំដាប់ណា ក៏ធ្វើនាទីក្នុងលំដាប់នោះទៅចុះ ។
#สนทนาธรรมกับชาวกัมพูชา ภาคที่๑/๕
บุต สาวงษ:์ ในการเจริญวิปัสสนากัมมัฏฐานกับสมถกัมมัฏฐาน ทั้ง ๒ นี้ ธรรมข้อใดข้อหนึ่งที่ถึงพระนิพพานได้รวดเร็วกว่า?
แม่สุจินต์: สมถภาวนาคือการอบรมจิตให้สงบจากอกุศลมั่นคงขึ้น ผลก็คือสามารถเกิดเป็นพรหมบุคคลได้ แต่ถ้าไม่อบรมเจริญปัญญาที่รู้จักลักษณะของสภาพธรรมในขณะนี้ตามความเป็นจริงก็ไม่มีทางจะถึงนิพพานได้เลย สภาพธรรมกำลังปรากฏแท้ๆ ยังไม่รู้ แล้วจะไปรู้นิพพานได้อย่างไร?
บุต สาวงษ:์ ขอให้คุณแม่ช่วยขยายความคำถาม กามราคะและกามุปาทาน ต่างกันอย่างไรครับ?
แม่สุจินต์: ต่างกันที่อุปาทานเป็นการยึดถือในกามนั้นเอง
บุต สาวงษ์: แล้วกามราคะครับ ?
แม่สุจินต์: ความยินดีพอใจในรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ
บุต สาวงษ์: ก็เป็นอุปาทานด้วยใช่ไหมครับ?
แม่สุจินต์: ขณะใดที่มีความยึดมั่น ขณะนั้นก็เป็นอุปาทาน
บุต สาวงษ:์ ถามในวิภวตัณหา ที่แปลว่า ตัณหาที่ปราศจากภพ ทำไมถึงจัดเป็นตัณหาด้วย?
แม่สุจินต์: ข้อความในพระไตรปิฎกแสดงว่า วิภวตัณหา ได้แก่ ความยินดีในความเห็นผิดว่า สูญ
บุต สาวงษ์: คำถามนี้คือในขณะที่มีวิปัสสนา วิปัสสนาที่เป็นโลกียะที่อาจจะทำให้มีวิบากเป็นไปในภพด้วยหรือไม่ครับ?
แม่สุจินต์: ถ้าตราบใดที่ไม่ใช่โลกุตตรภูมิ กุศลนั้นๆก็ยังเป็นปัจจัยให้เกิดภพได้
บุต สาวงษ์: ขอถามถึงธรรมขั้นสูง คือ พระนิพพาน มีอยู่ในคัมภีร์อังคุตตรนิกาย มีพระพุทธพจน์แสดงถึงพระนิพพานเป็นอายตนะ แต่อายตนะนั้นไม่ใช่อากาสานัญจายตนะ เป็นต้น ไม่ใช่เป็นที่ไป ไม่ใช่เป็นที่มา ถามว่า อายตนะนั้นเป็นอายตนะอะไรครับ มีบางท่านก็กล่าวว่า ธัมมายตนะเป็นพระนิพพาน ถูกต้องหรือไม่ครับ?
แม่สุจินต์: สภาพธรรมทุกอย่างเป็นธรรม เพราะฉะนั้นก็แล้วแต่ว่า สภาพธรรมนั้นจะจัดเป็นประเภทใด สำหรับนิพพานเป็นสิ่งที่มีจริง ไม่สามารถจะรู้ได้ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย เพราะฉะนั้นก็เป็นสภาพธรรมที่สามารถรู้ได้ทางใจ จึงเป็นธัมมายตนะ
บุต สาวงษ์: มีคำถามนิดหนึ่ง โลภะ โทสะ โมหะ ทั้ง ๓ นี้ ธรรมใดน่าจะละง่ายกว่ากัน
แม่สุจินต์: ถ้าถามถึง ๓ อย่าง สำหรับพระอนาคามีบุคคลสามารถละโทสะได้ สำหรับโลภะกับโมหะต้องเป็นพระอรหันต์ค่ะ.
บุต สาวงษ์: มีสำนักปฏิบัติบางสำนักกล่าวว่า นั่งเป็นรูป รู้ว่านั่งเป็นนาม เป็นอย่างไรครับ?
แม่สุจินต์: ถ้าบอกว่า นั่งเป็นรูป แล้วรูปเป็นอย่างไรคะ?
บุต สาวงษ์: ไม่มีคำตอบ
แม่สุจินต์: ค่ะ ก็ต้องทราบก่อนว่า รูปคืออะไร รูปเป็นอย่างไร รูปมีจริงหรือเปล่า สิ่งที่มีจริงและไม่สามารถรู้อะไรได้เลย ไม่ว่าจะมองเห็นหรือมองไม่เห็น เป็นรูปธรรมทั้งหมด เพราะเหตุว่าไม่สามารถรู้อะไรได้เลย ต้องรู้อย่างนี้ก่อนที่จะพูดว่า นั่งเป็นรูป ก็ต้องรู้ว่า รูปเป็นอย่างไร จะได้ทราบว่า อะไรเป็นรูปบ้าง วันนี้ก็คงจะมีการบ้าน ขณะนี้มีรูปไหมค่ะ?
บุต สาวงษ์: มีครับ
แม่สุจินต์: อะไรบ้างล่ะคะที่เป็นรูป ต้องรู้ก่อน
บุต สาวงษ์: รูปที่กำลังเห็น และอยู่ในกายก็มีการตึง ไหว นี่เป็นรูป
แม่สุจินต์: เสียงเป็นรูปหรือเปล่าคะ
บุต สาวงษ:์ เป็นรูปครับ
แม่สุจินต์: ก็เข้าใจถูกต้องนะคะว่า สิ่งที่มีลักษณะจริงๆที่ปรากฏ แต่ไม่สามารถรู้อะไรได้เลยเป็นรูป ถ้าไม่มีตา จะเห็นรูปไหมค่ะ
บุต สาวงษ์: ไม่เห็นครับ
แม่สุจินต์: ถ้าไม่มีหู ได้ยินเสียงรูปไหมคะ ไม่ใช่เป็นเสียงของรูป แต่เสียงนั่นเองเป็นรูป รูปที่ตาเห็นกับรูปที่หูได้ยิน เหมือนกันไหมค่ะ
บุต สาวงษ์: ไม่เหมือนกันครับ
แม่สุจินต์: ไม่เหมือนกัน ก็มีความเข้าใจที่ถูกต้องว่า รูปมีหลายอย่าง แล้วแต่ละอย่างก็ปรากฏได้แต่ละทาง
บุต สาวงษ์: ตัตตรมัชฌัตตตาและอุเปกขา ทั้ง ๒ นี้ต่างกันอย่างไรครับ และเกี่ยวข้องกับการเจริญสติปัฏฐานหรือไม่ครับ
แม่สุจินต์: ตัตตรมัชฌัตตตาเป็นเจตสิกฝ่ายดี คือเป็นโสภณเจตสิก ลักษณะของตัตตรมัชฌัตตตาก็คือสภาพที่เป็นกลาง ไม่เป็นไปในอกุศลฝ่ายหนึ่งฝ่ายใดเลย ขณะที่เกิดพร้อมกับสภาพธรรมที่เป็นโสภณธรรมอื่นๆ ลักษณะของตัตตรมัชฌัตตตาก็ทำให้เป็นกุศลในขณะนั้น
ตามธรรมดาจิตย่อมตกไปด้วยโลภะบ้าง ด้วยโทสะบ้าง หวั่นไหวไปในสิ่งที่ปรากฏทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ไม่เป็นกุศล เพราะฉะนั้นเวลาที่ธรรมฝ่ายดีเกิดขึ้น ก็มีตัตตรมัชฌัตตตาเจตสิกเกิดร่วมด้วย ซึ่งขณะนั้นก็เป็นสภาพที่ไม่หวั่นไหว เป็นกลาง จึงเป็นกุศลได้
ความไม่หวั่นไหว ความเป็นกลางของตัตตรมัชฌัตตตาก็มีลักษณะที่เป็นอุเบกขา คือ เหมือนกับการที่วางเฉย
เพราะฉะนั้นคำว่า “อุเบกขา” กว้าง หมายถึงความรู้สึกซึ่งไม่สุข ไม่ทุกข์ก็ได้ ขณะนั้นก็เป็นเวทนาเจตสิก แต่วันหนึ่งๆ ก็เห็นสัตว์ บุคคลที่เป็นทุกข์ เป็นสุขมาก เพราะฉะนั้นถ้าเป็นตัตตรมัชฌัตตตาก็คือว่า วางเฉยด้วยการเข้าใจในเรื่องกรรมของแต่ละสัตว์นั้น
เพราะฉะนั้นเวลาที่รู้สึกเฉยๆ หรือวางเฉย ไม่หวั่นไหว เป็นเวทนาเจตสิกก็ได้ เป็นตัตตรมัชฌัตตตาเจตสิกก็ได้ เป็นปัญญาเจตสิกก็ได้ในการอบรมเจริญวิปัสสนา แต่ต้องเป็นสังขารุเปกขาญาณ
เพราะฉะนั้นก็ให้ทราบว่า สภาพธรรมเกิดร่วมกัน แล้วก็มีหลายระดับ เพราะฉะนั้นเวลาที่สภาพธรรมใดมีหน้าที่อย่างใด ในระดับไหน ก็กระทำหน้าที่ในระดับนั้น.
ខ្ញុំសូមប្រែការសន្ទនានេះមកជាខេមរភាសា (ភាសាខ្មែរ) ប្រគេននិងចែកជូន ព្រះថេរានុត្ថេរគ្រប់ព្រះអង្គនិងពុទ្ធបរិសទ័គ្រប់រូប គ្រាន់បានអាន បានដឹងពីការសន្ទនារវាងអ្នកប្រាជ្ញខ្មែរនឹងអ្នកប្រាជ្ញថៃ ហើយខ្ញុំក៏សូមអភ័យទោសទុកជាមុន បើការប្រែរបស់ខ្ញុំមិនបានល្អឬមានការខុសឆ្គងត្រង់កន្លែងណាមួយ ព្រោះពាក្យបច្ចេកទេសនៃភាសាធម៌លំបាកណាស់ ដោយច្រើនជាភាសាបាលី ដូច្នេះ ទាមទារឱ្យអ្នកប្រែត្រូវចេះត្រូវយល់ឱ្យបានច្រើន ទើបការប្រែបានត្រឹមត្រូវល្អ ។
អត្ថបទព្រមទាំងសំឡេងសន្ទនា គឺមាន ៥ អត្ថបទឬ ៥ ខ្សែអាត់ ការសន្ទនាដោយច្រើនផ្ដោតទៅលើបរមត្ថធម៌ដែលជាធម៌ដ៏មានជម្រៅ (អ្នកដែលបានសិក្សាក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនានេះបានតិចតួចស្ដាប់មិនសូវយល់ទេ) ។
ខាងក្រោមនេះគឺជាការសន្ទនាព្រះធម៌រវាងលោកគ្រូអគ្គបណ្ឌិតនឹងអ្នកម៉ែសុចិន្ត ខ្ញុំនឹងបង្ហោះបន្តបន្ទាប់តាមលំដាប់ភាគ ។
#សន្ទនាធម៌ជាមួយប្រជាជនកម្ពុជា ភាគទី១/៥
ប៊ុត សាវង្សៈ ក្នុងការចម្រើនវិបស្សនាកម្មដ្ឋាននិងសមថកម្មដ្ឋាន ទាំង២នេះ តើធម៌ណាមួយដែលដល់ព្រះនិព្វានបានលឿនជាង ?
ម៉ែសុចិន្តៈ សមថភាវនាគឺការអប់រំចិត្តឱ្យស្ងប់ចាកអកុសលឱ្យក្រៃលែងឡើង ផលក៏គឺអាចឱ្យទៅកើតជាព្រហ្មបុគ្គលបាន តែបើមិនអប់រំចម្រើនបញ្ញាដើម្បីដឹងច្បាស់លក្ខណៈនៃសភាវធម៌ក្នុងខណៈនេះ តាមសេចក្ដីពិតទេ ក៏មិនមានផ្លូវនឹងដល់ព្រះនិព្វានបានឡើយ សភាវៈធម៌កំពុងប្រាកដពិតៗ មិនទាំងដឹងផង តើនឹងទៅព្រះនិព្វានបានយ៉ាងដូចម្ដេចទៅ ?
ប៊ុត សាវង្ស: សូមឱ្យអ្នកម៉ែជួយពន្យល់សេចក្ដីត្រង់ពាក្យថា កាមរាគៈជាមួយនឹងកាមុប្បាទាន តើផ្សេងគ្នាយ៉ាងណា ?
ម៉ែសុចិន្តៈ ផ្សេងគ្នាត្រង់ឧបាទានជាការប្រកាន់ស្អិតក្នុងកាមនុ៎ះឯង
ប៊ុត សាវង្សៈ ហើយចុះកាមរាគៈយ៉ាងម៉េចវិញ ?
ម៉ែសុចិន្តៈ សេចក្ដីត្រេកអរ ពេញចិត្តក្នុង រូប សំឡេង ក្លិន រស ផោដ្ឋព្វ ហ្នឹងហៅថា កាមរាគៈ
ប៊ុត សាវង្សៈ ជាឧបាទានផងមែនទេ ?
ម៉ែសុចិន្តៈ ខណៈណាដែលមានសេចក្ដីប្រកាន់មាំ ខណៈនោះក៏ជាឧបាទាន
ប៊ុត សាវង្សៈ សួរក្នុងវិភវតណ្ហា ដែលប្រែថា តណ្ហាដែលប្រាសចាកភព ហេតុអ្វីបានចាត់ថាជាតណ្ហាដែរ ?
ម៉ែសុចិន្ត: សេចក្ដីក្នុងព្រះត្រៃបិដកសម្ដែងថា វិភវតណ្ហា បានដល់ សេចក្ដីត្រេកអរក្នុងការឃើញខុសថា សូន្យ
ប៊ុត សាវង្សៈ តើក្នុងខណៈដែលមានវិបស្សនា វិបស្សនាដែលជាលោកិយៈអាចធ្វើឱ្យមានវិបាកប្រព្រឹត្តទៅក្នុងភពបានឬទេ?
ម៉ែសុចិន្តៈ បើដរាបណាដែលមិនមែនជាលោកុត្តរភូមិទេ កុសលនោះៗក៏នឹងជាបច្ច័យឱ្យកើតភពបាន
ប៊ុត សាវង្សៈ សូមសួរដល់ធម៌ជាន់ខ្ពស់ គឺព្រះនិព្វាន មាននៅក្នុងគម្ពីរអង្គុត្តរនិកាយ មានព្រះពុទ្ធវចនសម្ដែងអំពីព្រះនិព្វានថាជាអាយតនៈ តែអាយតនៈនោះ មិនមែនអាកាសានញ្ចាយតនៈ ជាដើម មិនមែនជាទីទៅ មិនមែនជាទីមក៍ សួរថា អាយតនៈនោះ ជាអាយតនៈអ្វី ? មានអ្នកខ្លះនិយាយថា ធម្មាយតនៈជាព្រះនិព្វាន តើត្រឹមត្រូវឬទេ ?
ម៉ែសុចិន្តៈ សភាវធម៌គ្រប់យ៉ាងជាធម្មៈ ព្រោះដូច្នោះ ស្រេចហើយតែថា សភាវធម៌នោះនឹងចាត់ជាប្រភេទណា សម្រាប់ព្រះនិព្វានជារបស់ដែលមានពិត មិនអាចនឹងដឹងបានតាមផ្លូវភ្នែក ផ្លូវត្រចៀក ផ្លូវច្រមុះ ផ្លូវអណ្ដាត ផ្លូវកាយ ព្រោះដូច្នោះ ជាសភាវធម៌ដែលអាចដឹងបានតាមផ្លូវចិត្តប៉ុណ្ណោះ ទើបចាត់ជាធម្មាយតនៈ
ប៊ុត សាវង្សៈ មានសំណួរមួយទៀតថា លោភៈ ទោសៈ មោហៈ ធម៌ទាំង ៣ នេះ តើធម៌ណាមួយងាយលះជាង ?
ម៉ែសុចិន្តៈ បើសួរទាំង ៣ យ៉ាង សម្រាប់ព្រះអនាគាមិបុគ្គល អាចលះទោសៈបាន សម្រាប់លោភៈជាមួយនឹងមោហៈ ទាល់តែជាព្រះអហន្តទើបលះបានទាំងអស់
ប៊ុត សាវង្សៈ មានកន្លែងសម្នាក់បដិបត្តិធម៌ខ្លះ គេនិយាយថា អង្គុយជារូប ដឹងថាអង្គុយជានាម តើយ៉ាងម៉េចវិញ ?
ម៉ែសុចិន្តៈ បើប្រាប់ថា អង្គុយជារូប ហើយចុះរូបនោះជាយ៉ាងណា ?
ប៊ុត សាវង្សៈ មិនមានពាក្យតប
ម៉ែសុចិន្តៈ ត្រូវឱ្យបានជ្រាបជាមុនថា រូបគឺអ្វី ? រូបជាយ៉ាងណា ? រូបមានពិតឬទេ ? របស់ដែលមានពិតនិងមិនអាចដឹងអ្វីបាន មិនថានឹងមើលឃើញឬមើលមិនឃើញ ជារូបធម៌ទាំងអស់ ព្រោះហេតុថា មិនអាចដឹងអ្វីបានឡើយ ត្រូវដឹងយ៉ាងនេះ មុននឹងនិយាយថា អង្គុយជារូប ក៏ត្រូវដឹងថា រូបជាយ៉ាងណា ? នឹងបានដឹងថា អ្វីជារូបខ្លះ ថ្ងៃនេះធ្វើការងារផ្ទះ ខណៈនេះមានរូបទេ ?
ប៊ុត សាវង្សៈ បាទ មាន
ម៉ែសុចិន្តៈ អ្វីណាខ្លះដែលជារូប ត្រូវដឹងជាមុនសិន
ប៊ុត សាវង្សៈ រូបដែលកំពុងឃើញ និងនៅក្នុងកាយមានការតឹង ញ័រ នេះជារូប
សុចិន្តៈ សំឡេងជារូបឬទេ ?
ប៊ុត សាវង្សៈ បាទ សំឡេងជារូប (សទ្ទរូប)
ម៉ែសុចិន្តៈ គប្បីយល់ឱ្យបានត្រឹមត្រូវថា របស់ដែលមានលក្ខណៈពិតៗដែលប្រាកដ តែមិនអាចដឹងអ្វីបានឡើយ ជារូប បើមិនមានភ្នែកនឹងឃើញរូបទេ ?
ប៊ុត សាវង្សៈ បាទ មិនឃើញទេ
ម៉ែសុចិន្តៈ បើមិនមានត្រចៀក ឮសទ្ទរូបទេ? មិនមែនសំឡេងរបស់រូបទេ តែសំឡេងនោះឯងជារូប (សទ្ទរូប) រូបដែលភ្នែកឃើញជាមួយនឹងរូបដែលត្រចៀកបានឮ តើដូចគ្នាទេ ?
ប៊ុត សាវង្សៈ បាទ មិនដូចគ្នាទេ
ម៉ែសុចិន្តៈ មិនដូចគ្នា ត្រូវមានសេចក្ដីយល់ចូលចិត្តថា រូបមានច្រើនយ៉ាង ម៉្យាងៗក៏ប្រាកដបានតែមួយទ្វារប៉ុណ្ណោះ
ប៊ុត សាវង្សៈ តើតត្រមជ្ឈត្តតាជាមួយនឹងឧបេក្ខា ទាំង ២ នេះ ផ្សេងគ្នាយ៉ាងណា ? ហើយទាក់ទងនឹងការចម្រើនសតិប្បដ្ឋានដែរឬទេ ?
ម៉ែសុចិន្តៈ តត្រមជ្ឈត្តតា ជាចេតសិកផ្នែកខាងល្អ គឺជាសោភណចេតសិក លក្ខណៈរបស់តត្រមជ្ឈត្តតាគឺសភាពដែលជាកណ្ដាល មិនប្រព្រឹត្តទៅ ក្នុងផ្នែកកុសលណាមួយឡើយ ខណៈដែលកើតព្រមជាមួយសភាវធម៌ដែលជាសោភណៈធម៌ដទៃៗ លក្ខណៈរបស់តត្រមជ្ឈត្តតា ក៏ធ្វើឱ្យជាកុសលក្នុងខណៈនោះ ។
តាមធម្មតា ចិត្តរមែងធ្លាក់ចុះក្នុងលោភៈខ្លះ ទោសៈខ្លះ ញាប់ញ័រទៅក្នុងវត្ថុដែលប្រាកដតាមផ្លូវភ្នែក ត្រចៀក ច្រមុះ អណ្ដាត កាយ ចិត្ត មិនជាកុសល ព្រោះដូច្នោះ ពេលដែលធម៌ផ្នែកល្អកើតឡើង ក៏មានតត្រមជ្ឈត្តតាចេតសិកកើតរួមផងដែរ ខណៈនោះក៏ជាសភាវដែលមិនញាប់ញ័រ ជាកណ្ដាល ទើបជាកុសលបាន ។
សេចក្ដីមិនញាប់ញ័រ ភាពជាកណ្ដាលនៃតត្រមជ្ឈត្តតាក៏មានលក្ខណៈដែលជាឧបេក្ខា គឺដូចជាមួយនឹងការដែលព្រងើយ
ព្រោះដូច្នោះ ពាក្យថា " ឧបេក្ខា " ទូលំទូលាយ សំដៅដល់ភាពដឹងដែលមិនសុខ មិនទុក្ខ ក៏បាន ខណៈនោះក៏ជាវេទនាចេតសិក តែមួយថ្ងៃៗ ឃើញតែជាសត្វ បុគ្គលដែលជាទុក្ខ ជាសុខច្រើន ព្រោះដូច្នោះ បើជាតត្រមជ្ឈត្តតា គឺថា ព្រងើយដោយការយល់ក្នុងរឿងកម្មរបស់សត្វរៀងៗខ្លួននោះ ។
ព្រោះដូច្នោះ វេលាដែលដឹងថា កណ្ដាលៗ ឬ ព្រងើយ មិនញាប់ញ័រ ជាវេទនាចេតសិកក៏បាន ជាតត្រមជ្ឈត្តតាចេតសិកក៏បាន ជាបញ្ញាចេតសិកក៏បាន ក្នុងការអប់រំចម្រើនវិបស្សនា ត្រូវតែជាសង្ខារុប្បេក្ខាញាណ ។
ព្រោះដូច្នោះ ក៏គប្បីជ្រាបថា សភាវធម៌កើតរួមគ្នា ហើយមានច្រើនលំដាប់ ព្រោះដូច្នោះ វេលាដែលសភាវធម៌ណាមានតួនាទីយ៉ាងណា ក្នុងលំដាប់ណា ក៏ធ្វើនាទីក្នុងលំដាប់នោះទៅចុះ ។
#สนทนาธรรมกับชาวกัมพูชา ภาคที่๑/๕
บุต สาวงษ:์ ในการเจริญวิปัสสนากัมมัฏฐานกับสมถกัมมัฏฐาน ทั้ง ๒ นี้ ธรรมข้อใดข้อหนึ่งที่ถึงพระนิพพานได้รวดเร็วกว่า?
แม่สุจินต์: สมถภาวนาคือการอบรมจิตให้สงบจากอกุศลมั่นคงขึ้น ผลก็คือสามารถเกิดเป็นพรหมบุคคลได้ แต่ถ้าไม่อบรมเจริญปัญญาที่รู้จักลักษณะของสภาพธรรมในขณะนี้ตามความเป็นจริงก็ไม่มีทางจะถึงนิพพานได้เลย สภาพธรรมกำลังปรากฏแท้ๆ ยังไม่รู้ แล้วจะไปรู้นิพพานได้อย่างไร?
บุต สาวงษ:์ ขอให้คุณแม่ช่วยขยายความคำถาม กามราคะและกามุปาทาน ต่างกันอย่างไรครับ?
แม่สุจินต์: ต่างกันที่อุปาทานเป็นการยึดถือในกามนั้นเอง
บุต สาวงษ์: แล้วกามราคะครับ ?
แม่สุจินต์: ความยินดีพอใจในรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ
บุต สาวงษ์: ก็เป็นอุปาทานด้วยใช่ไหมครับ?
แม่สุจินต์: ขณะใดที่มีความยึดมั่น ขณะนั้นก็เป็นอุปาทาน
บุต สาวงษ:์ ถามในวิภวตัณหา ที่แปลว่า ตัณหาที่ปราศจากภพ ทำไมถึงจัดเป็นตัณหาด้วย?
แม่สุจินต์: ข้อความในพระไตรปิฎกแสดงว่า วิภวตัณหา ได้แก่ ความยินดีในความเห็นผิดว่า สูญ
บุต สาวงษ์: คำถามนี้คือในขณะที่มีวิปัสสนา วิปัสสนาที่เป็นโลกียะที่อาจจะทำให้มีวิบากเป็นไปในภพด้วยหรือไม่ครับ?
แม่สุจินต์: ถ้าตราบใดที่ไม่ใช่โลกุตตรภูมิ กุศลนั้นๆก็ยังเป็นปัจจัยให้เกิดภพได้
บุต สาวงษ์: ขอถามถึงธรรมขั้นสูง คือ พระนิพพาน มีอยู่ในคัมภีร์อังคุตตรนิกาย มีพระพุทธพจน์แสดงถึงพระนิพพานเป็นอายตนะ แต่อายตนะนั้นไม่ใช่อากาสานัญจายตนะ เป็นต้น ไม่ใช่เป็นที่ไป ไม่ใช่เป็นที่มา ถามว่า อายตนะนั้นเป็นอายตนะอะไรครับ มีบางท่านก็กล่าวว่า ธัมมายตนะเป็นพระนิพพาน ถูกต้องหรือไม่ครับ?
แม่สุจินต์: สภาพธรรมทุกอย่างเป็นธรรม เพราะฉะนั้นก็แล้วแต่ว่า สภาพธรรมนั้นจะจัดเป็นประเภทใด สำหรับนิพพานเป็นสิ่งที่มีจริง ไม่สามารถจะรู้ได้ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย เพราะฉะนั้นก็เป็นสภาพธรรมที่สามารถรู้ได้ทางใจ จึงเป็นธัมมายตนะ
บุต สาวงษ์: มีคำถามนิดหนึ่ง โลภะ โทสะ โมหะ ทั้ง ๓ นี้ ธรรมใดน่าจะละง่ายกว่ากัน
แม่สุจินต์: ถ้าถามถึง ๓ อย่าง สำหรับพระอนาคามีบุคคลสามารถละโทสะได้ สำหรับโลภะกับโมหะต้องเป็นพระอรหันต์ค่ะ.
บุต สาวงษ์: มีสำนักปฏิบัติบางสำนักกล่าวว่า นั่งเป็นรูป รู้ว่านั่งเป็นนาม เป็นอย่างไรครับ?
แม่สุจินต์: ถ้าบอกว่า นั่งเป็นรูป แล้วรูปเป็นอย่างไรคะ?
บุต สาวงษ์: ไม่มีคำตอบ
แม่สุจินต์: ค่ะ ก็ต้องทราบก่อนว่า รูปคืออะไร รูปเป็นอย่างไร รูปมีจริงหรือเปล่า สิ่งที่มีจริงและไม่สามารถรู้อะไรได้เลย ไม่ว่าจะมองเห็นหรือมองไม่เห็น เป็นรูปธรรมทั้งหมด เพราะเหตุว่าไม่สามารถรู้อะไรได้เลย ต้องรู้อย่างนี้ก่อนที่จะพูดว่า นั่งเป็นรูป ก็ต้องรู้ว่า รูปเป็นอย่างไร จะได้ทราบว่า อะไรเป็นรูปบ้าง วันนี้ก็คงจะมีการบ้าน ขณะนี้มีรูปไหมค่ะ?
บุต สาวงษ์: มีครับ
แม่สุจินต์: อะไรบ้างล่ะคะที่เป็นรูป ต้องรู้ก่อน
บุต สาวงษ์: รูปที่กำลังเห็น และอยู่ในกายก็มีการตึง ไหว นี่เป็นรูป
แม่สุจินต์: เสียงเป็นรูปหรือเปล่าคะ
บุต สาวงษ:์ เป็นรูปครับ
แม่สุจินต์: ก็เข้าใจถูกต้องนะคะว่า สิ่งที่มีลักษณะจริงๆที่ปรากฏ แต่ไม่สามารถรู้อะไรได้เลยเป็นรูป ถ้าไม่มีตา จะเห็นรูปไหมค่ะ
บุต สาวงษ์: ไม่เห็นครับ
แม่สุจินต์: ถ้าไม่มีหู ได้ยินเสียงรูปไหมคะ ไม่ใช่เป็นเสียงของรูป แต่เสียงนั่นเองเป็นรูป รูปที่ตาเห็นกับรูปที่หูได้ยิน เหมือนกันไหมค่ะ
บุต สาวงษ์: ไม่เหมือนกันครับ
แม่สุจินต์: ไม่เหมือนกัน ก็มีความเข้าใจที่ถูกต้องว่า รูปมีหลายอย่าง แล้วแต่ละอย่างก็ปรากฏได้แต่ละทาง
บุต สาวงษ์: ตัตตรมัชฌัตตตาและอุเปกขา ทั้ง ๒ นี้ต่างกันอย่างไรครับ และเกี่ยวข้องกับการเจริญสติปัฏฐานหรือไม่ครับ
แม่สุจินต์: ตัตตรมัชฌัตตตาเป็นเจตสิกฝ่ายดี คือเป็นโสภณเจตสิก ลักษณะของตัตตรมัชฌัตตตาก็คือสภาพที่เป็นกลาง ไม่เป็นไปในอกุศลฝ่ายหนึ่งฝ่ายใดเลย ขณะที่เกิดพร้อมกับสภาพธรรมที่เป็นโสภณธรรมอื่นๆ ลักษณะของตัตตรมัชฌัตตตาก็ทำให้เป็นกุศลในขณะนั้น
ตามธรรมดาจิตย่อมตกไปด้วยโลภะบ้าง ด้วยโทสะบ้าง หวั่นไหวไปในสิ่งที่ปรากฏทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ไม่เป็นกุศล เพราะฉะนั้นเวลาที่ธรรมฝ่ายดีเกิดขึ้น ก็มีตัตตรมัชฌัตตตาเจตสิกเกิดร่วมด้วย ซึ่งขณะนั้นก็เป็นสภาพที่ไม่หวั่นไหว เป็นกลาง จึงเป็นกุศลได้
ความไม่หวั่นไหว ความเป็นกลางของตัตตรมัชฌัตตตาก็มีลักษณะที่เป็นอุเบกขา คือ เหมือนกับการที่วางเฉย
เพราะฉะนั้นคำว่า “อุเบกขา” กว้าง หมายถึงความรู้สึกซึ่งไม่สุข ไม่ทุกข์ก็ได้ ขณะนั้นก็เป็นเวทนาเจตสิก แต่วันหนึ่งๆ ก็เห็นสัตว์ บุคคลที่เป็นทุกข์ เป็นสุขมาก เพราะฉะนั้นถ้าเป็นตัตตรมัชฌัตตตาก็คือว่า วางเฉยด้วยการเข้าใจในเรื่องกรรมของแต่ละสัตว์นั้น
เพราะฉะนั้นเวลาที่รู้สึกเฉยๆ หรือวางเฉย ไม่หวั่นไหว เป็นเวทนาเจตสิกก็ได้ เป็นตัตตรมัชฌัตตตาเจตสิกก็ได้ เป็นปัญญาเจตสิกก็ได้ในการอบรมเจริญวิปัสสนา แต่ต้องเป็นสังขารุเปกขาญาณ
เพราะฉะนั้นก็ให้ทราบว่า สภาพธรรมเกิดร่วมกัน แล้วก็มีหลายระดับ เพราะฉะนั้นเวลาที่สภาพธรรมใดมีหน้าที่อย่างใด ในระดับไหน ก็กระทำหน้าที่ในระดับนั้น.
No comments:
Write comments